Ngành GTVT đã và đang đầu tư xây dựng nhiều công trình trọng điểm. Nhưng hiện nay nguồn vốn ngân sách Nhà nước còn rất khó khăn, khả năng kêu gọi huy động thêm vốn ODA hạn chế, việc huy động ngoài ngân sách cũng chững lại do cần hoàn thiện thêm thể chế, chính sách. Trong bối cảnh ấy, đâu là giải pháp? 

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi:

Tập trung triển khai hiệu quả các công trình trọng điểm quốc gia

Trong quá trình phát triển của đất nước suốt hơn 30 năm đổi mới, ngành GTVT luôn giữ vai trò tiên phong “đi trước mở đường”. Sự tăng trưởng kinh tế trong suốt quãng thời gian qua cũng có sự đóng góp không nhỏ của ngành GTVT. Tuy nhiên, nhu cầu về đầu tư hạ tầng không ngừng tăng lên. Trong khi đó, nguồn vốn đầu tư từ ngân sách lại ngày càng eo hẹp, khó khăn, đây chính là thách thức lớn cho ngành Giao thông.

Dù ngành GTVT đã có chiến lược phát triển rõ ràng, nhưng làm sao để bố trí được nguồn lực thực hiện các chiến lược ấy lại là điều không đơn giản. Trong điều kiện khó khăn như hiện nay, quan trọng là phải tính được phân kỳ đầu tư như thế nào, cách thức huy động ra sao, phải tính lại nguồn lực để làm sao cho ngân sách chỉ là vốn mồi, quan trọng là huy động được các nguồn lực trong đầu tư.

Để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện mục tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội, ngành GTVT cần khẩn trương triển khai công tác chuẩn bị để sớm đầu tư xây dựng một số công trình đặc biệt quan trọng như: Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông; Cảng hàng không quốc tế Long Thành; chuẩn bị báo cáo dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam… Đây là những công trình trọng điểm, cấp bách phải thường xuyên cập nhật, báo cáo Chính phủ, Quốc hội về tình hình, tiến độ và các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nhằm kịp thời tháo gỡ.

Tăng cường công tác quản lý đầu tư xây dựng, từ khâu chuẩn bị đầu tư (lập, thẩm định, phê duyệt dự án) đến thực hiện đầu tư (khảo sát, thiết kế kỹ thuật, thi công…), rồi thanh quyết toán… để làm sao đảm bảo chất lượng, hiệu quả, tiến độ, chống thất thoát, lãng phí là áp lực đối với Bộ GTVT.

Đặc biệt, vừa qua có nhiều ý kiến trong dư luận còn rất khác nhau trong các dự án BOT giao thông nên Bộ GTVT cần tiếp tục tập trung xử lý những bất cập lĩnh vực này. Theo đó, cần rà soát về tổng vốn đầu tư, về giá phí, thời gian thu phí, vị trí đặt trạm thu phí, công khai cho doanh nghiệp và người dân được biết để giải tỏa dư luận trong nhân dân.

Bên cạnh đó, ngành GTVT cũng cần thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng khác như ứng dụng khoa học kỹ thuật hợp lý, nhất là áp dụng công nghệ thông tin vào các công trình, dự án GTVT để tăng cường tính công khai, minh bạch; Đẩy mạnh chất lượng quản lý doanh nghiệp, hạn chế tiêu cực, hạ giá thành chi phí về vận tải.

Phó Chủ nhiệm ủy ban Tài chính - Ngân sách Bùi Đặng Dũng:

Cần đặc biệt coi trọng hút vốn tư nhân

Dù đã được ưu tiên đầu tư, nhưng nhìn chung hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông nước ta vẫn chưa đáp ứng được đòi hỏi về năng lực và chất lượng phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Tỷ lệ các công trình hiện đại, năng lực lớn, chất lượng cao như đường bộ cao tốc, cảng biển nước sâu hiện đại... còn thấp. Một số tuyến quốc lộ quan trọng vẫn chưa được đầu tư nâng cấp; Mạng lưới đường sắt khổ hẹp, lạc hậu và đã xuống cấp; đặc biệt thiếu đồng bộ, kết nối giữa các loại hình giao thông… Rõ ràng, hệ thống hạ tầng giao thông đang thiếu, không đồng bộ, nhiều nơi chất lượng kém, quá tải gây mất an toàn và dẫn tới ách tắc mọi thứ.

Ngành GTVT trong giai đoạn tới cần ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình trọng điểm gồm các tuyến cao tốc, quốc lộ trọng yếu, các tuyến có nhu cầu vận tải lớn, các tuyến kết nối. Phấn đấu đến năm 2020 cả nước có trên 2.000km đường cao tốc, trong đó ưu tiên đầu tư cao tốc Bắc - Nam. Cùng với đó, triển khai đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành, khai thác hiệu quả các cảng hàng không, sân bay hiện có.

Nhưng hiện nay nguồn vốn ngân sách Nhà nước còn rất khó khăn, khả năng kêu gọi huy động thêm vốn ODA hạn chế do vướng trần nợ công. Việc huy động vốn đầu tư ngoài ngân sách cũng chững lại do cần hoàn thiện thêm thể chế, chính sách. Đây sẽ là những trở ngại rất lớn trong việc thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đề ra.

Trong bối cảnh ấy, giải pháp đa dạng hóa các hình thức đầu tư, thu hút nguồn lực từ mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là sự tham gia của tư nhân vào đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông cũng như cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực giao thông vận tải là rất cần thiết.

Để thu hút được nguồn lực, Bộ GTVT cần có chính sách “trải thảm đỏ” mời gọi các nhà đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho nhà đầu tư tham gia đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, để họ được làm tất cả những gì luật pháp không cấm.

Ngành GTVT cũng cần ưu tiên đầu tư cho các lĩnh vực trọng tâm, có trọng điểm, nâng cao tính kết nối với các trung tâm kinh tế lớn và các vùng giao thông đầu mối. Đặc biệt, quan tâm đến giao thông nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Thường trực Uỷ ban Kinh tế Đỗ Văn Sinh:

Phải hoàn thiện cơ sở pháp lý mới tạo được nguồn lực

Thời gian qua, ngành GTVT đã kịp thời cầu thị, lắng nghe, tiếp thu ý kiến của nhân dân, của các chuyên gia và các nhà khoa học để khắc phục những tồn tại, bất cập, yếu kém; đồng thời tích cực đổi mới công tác quản lý đầu tư xây dựng và khai thác kết cấu hạ tầng giao thông.

Trong điều kiện ngân sách Nhà nước còn nhiều khó khăn, việc Bộ GTVT huy động được những nguồn vốn lớn, tận dụng sức mạnh của toàn nền kinh tế xây nhiều công trình, dự án quy mô lớn hiện đại, thể hiện tầm vóc quốc gia đã được hoàn thành, đưa vào khai thác, phát huy hiệu quả tốt, đã góp phần quan trọng tạo môi trường hấp dẫn và thu hút đầu tư, thúc đẩy lưu thông hàng hóa, giúp các tổ chức, cá nhân tiết giảm chi phí vận chuyển, giảm thiểu ùn tắc và tai nạn, nâng cao hiệu quả kinh tế, xã hội và tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Thành tựu của ngành GTVT trong thời gian qua là lớn, nhưng khó khăn, thách thức còn rất nhiều. Nhìn nhận một cách khách quan thì hệ thống hạ tầng giao thông hiện nay của chúng ta tuy đã được cải thiện, nhưng từ đường bộ, đường thuỷ, đường hàng không đến đường sắt đều đang rất thiếu cả về số lượng và chất lượng; thiếu sự liên kết các loại hình vận tải làm nền tảng quan trọng để phát triển một nền kinh tế hiệu quả, bền vững.

Muốn phát triển kinh tế phải phát triển kết cấu hạ tầng, trong đó hạ tầng giao thông phải đi trước một bước. Nhu cầu đầu tư vào hạ tầng giao thông ngày càng lớn trong khi nguồn vốn đầu tư từ ngân sách lại eo hẹp, nợ công đã ở mức cao, đang đặt ra một bài toán khó. Vì vậy, tới đây, điều quan trọng nhất là ưu tiên xem xét rà soát quy hoạch hệ thống giao thông xem đã phù hợp chưa, cần có bước đi cho phù hợp với bối cảnh của Việt Nam.

Trong hoàn cảnh ngân sách khó khăn, chúng ta phải tiếp tục huy động nguồn vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Muốn vậy phải khắc phục triệt để những hạn chế trong thời gian vừa qua, trước hết là phải hoàn thiện hệ thống pháp luật. Bởi, nếu không hoàn thiện mà tiếp tục đầu tư trong bối cảnh thiếu cả cơ sở pháp lý lẫn nguồn lực thì sẽ là thách thức rất lớn đối với ngành Giao thông.

Đặc biệt, với những dự án giao thông trọng điểm quốc gia đã được Quốc hội thông qua như Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, xây dựng cao tốc Bắc - Nam phía Đông cần được triển khai một cách khẩn trương. Đây là những dự án nền tảng kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong tương lai.

Thường trực ủy ban Tài chính - Ngân sách Trần Quang Chiểu:

Phải tạo đột phá hút vốn đầu tư hạ tầng

Suốt thời gian qua, dù trong hoàn cảnh nào, ngành GTVT vẫn giữ vững và phát huy được truyền thống “đi trước mở đường”. Do vậy, những năm gần đây, khắp đất nước nhiều công trình giao thông được xây dựng, cải tạo, nâng cấp và đã góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, phục vụ, đáp ứng nhu cầu của người dân, lưu thông hàng hóa của doanh nghiệp và thực tiễn đã tổng kết “Giao thông đến đâu, đẹp giàu đến đấy”.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, ngành giao thông vẫn còn những vấn đề bất cập cần tập trung khắc phục như việc triển khai các dự án BOT trên đường độc đạo, đặt trạm thu phí chưa hợp lý nên tạo ra dư luận không tốt trong xã hội, thậm chí cực đoan phủ nhận kết quả chung về chủ trương thu hút vốn tư nhân đầu tư hạ tầng theo hình thức BOT của Đảng, Nhà nước cũng như những đóng góp, thành tích của ngành thời gian vừa qua.

Hơn nữa, cán cân đầu tư BOT cũng bị “lệch” khi đang ưu tiên nhiều cho đường bộ, hàng không. Vì thế, về lâu dài, ngành GTVT phải tìm giải pháp huy động các nguồn vốn đầu tư, nâng cấp để phát triển cân bằng, phát huy hiệu quả, tính ưu việt của vận tải đường sắt, đường thủy nội địa và đường biển để đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững có hiệu quả kinh tế - xã hội đất nước.

Trong điều kiện vốn ngân sách Nhà nước có hạn, chi cho đầu tư công eo hẹp, nợ công, nợ Chính phủ dư địa không còn nhiều, nước ta đã trở thành nước có thu nhập trung bình. Do vậy, nguồn vốn vay ODA và xã hội hóa rất khó khăn…, ngành GTVT đang phải đối mặt với thách thức lớn giữa yêu cầu đầu tư với nguồn lực đáp ứng. Vì vậy, hơn lúc nào hết, ngành GTVT cần phải có những chủ trương và bước đi đột phá thu hút nguồn vốn xây dựng, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, từng bước hiện đại. Việc huy động nguồn vốn phải hài hòa giữa lợi ích của nhà đầu tư - Nhà nước - người dân, từ đó tạo được sự đồng thuận của nhân dân, sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp.

Kết cấu hạ tầng giao thông là một trong ba điểm nghẽn lớn nhất của nền kinh tế mà cả hệ thống chính trị cần tập trung tháo gỡ. Vì vậy, dù nguồn vốn có khó khăn, nhưng ngành GTVT phải nỗ lực bằng mọi cách để huy động tối đa mọi nguồn lực, thu hút vốn đầu tư từ mọi thành phần kinh tế, dưới nhiều hình thức, chú trọng nguồn nội lực, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông, đặc biệt là đầu tư theo hình thức PPP, BOT, BT... bằng nguồn vốn ở cả trong và ngoài nước.

Đồng thời, thực hiện có hiệu quả các công trình trọng điểm đã được Quốc hội quyết định, cho ý kiến để phục vụ nhu cầu phát triển chung của đất nước. Đặc biệt, cần sớm triển khai dự án xây dựng một số đoạn cao tốc Bắc-Nam, dự án sân bay quốc tế Long Thành và chuẩn bị báo cáo trình Quốc hội dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam...

Cùng với nhiệm vụ xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật, ngành GTVT cũng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ kiềm chế, đẩy lùi TNGT, kiến tạo một môi trường kinh doanh thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp; phát triển hài hòa các phương thức vận tải…

Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH Quảng Bình Nguyễn Ngọc Phương:

Xem xét đầu tư có trọng điểm

Ngành GTVT trong suốt thời gian qua đã có rất nhiều đóng góp tích cực. Đóng góp có thể dễ thấy nhất chính là hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông từ các tuyến đường quốc lộ chính đều được đầu tư, nâng cấp, cải tạo, tạo ra diện mạo thay đổi cho cả hệ thống giao thông và hình ảnh chung của cả nước.

Trong bối cảnh ngân sách khó khăn như hiện tại, phải ghi nhận ngành GTVT đã rất nỗ lực vượt khó. Cách đây 10 năm, các đường giao thông, đặc biệt là các tuyến huyết mạch đều xuống cấp nghiêm trọng nhưng Bộ GTVT đã có giải pháp tích cực để nâng cấp, huy động vốn và sức mạnh của doanh nghiệp, đó là những hướng đi đúng.

Tới đây, dù đã có những đường lối, chủ trương và quy hoạch đúng đắn, Bộ GTVT vẫn cần có giải pháp nâng cao chất lượng thực hiện triển khai, đầu tư, xây dựng các công trình giao thông. Với các dự án giao thông trọng điểm như: Cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành hay xa hơn nữa là tuyến đường sắt tốc độ cao, cần có những giải pháp triển khai hợp lý. Trước hết, phải lập dự toán sát với thực tế. Cùng với đó, mời các bộ, ngành liên quan như Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT cùng tham gia góp ý, giám sát và có sự kiểm soát chặt chẽ.

Tiếp đó, phải chọn được những nhà đầu tư tham gia đấu thầu có uy tín. Việc này rất quan trọng bởi trên thực tế, có những DN tham gia đầu tư, bảo hành con đường nhiều năm chất lượng vẫn tốt, nhưng cũng có những DN tham gia thì đường chất lượng kém, xuống cấp liên tục. Ở Quảng Bình cũng có một số tuyến như thế mà nhiều người dân đã có ý kiến phản ứng.

Bên cạnh đó, ngành GTVT cần xem xét việc đầu tư có trọng điểm, ưu tiên những công trình quan trọng, tập trung kêu gọi, thu hút các nguồn lực ngoài xã hội do vốn ngân sách khó khăn, sau đó tổ chức đấu thầu nghiêm túc, triển khai minh bạch để tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội.